در سال ۲۰۱۸ بانک جهانی گزارشی منتشر کرد که نشان داد بیش از دو میلیارد نفر در سراسر جهان بدون حساب بانکی هستند که از خدمات مالی محروم شده اند. محرومیت مالی را به طور کلی ناتوانی برخی از گروه های اجتماعی در دسترسی به سیستم مالی تعریف کرده اند. محرومیت مالی آسیب هایی به همراه دارد که یکی از آنها فقر است و لازمه کاهش آن توسعه شمول مالی در جامعه است. شمول مالی عبارت است از سهولت دسترسی، در دسترس بودن و استفاده از سیستم مالی رسمی برای همه اعضای یک اقتصاد (سارما،2012) این تعریف بر چندین بعد از شمول مالی، یعنی دسترسی در دسترس بودن و استفاده از سیستم مالی رسمی تاکید دارد. داشتن یک سیستم مالی فراگیر به دلایل زیادی مطلوب است، اول تخصیص کارآمد منابع تولیدی را تسهیل می کند. دوم، دسترسی به خدمات مالی مناسب می تواند به طور قابل توجهی مدیریت روزمره امور مالی را بهبود بخشد و سوم یک سیستم مالی فراگیر می تواند به کاهش رشد منابع غیر رسمی اعتبار مانند وام دهندگان کمک کند که اغلب تمایل به استثمار دارند (بوتارو، اوبا2013) همچنین از طریق تخصیص کارآمد منابع تولیدی، یک سیستم مالی فراگیر باعث افزایش سرمایه گذاری افزایش رشد اقتصادی و ترویج تشکیل سرمایه می شود که این کار مستلزم شناخت دقیق معیار سیستم مالی فرا گیر می باشد بنابراین داشتن یک سیستم مالی فراگیر کارایی و رفاه را با فراهم کردن راه هایی برای شیوه های پس انداز مطمئن و ایمن و با تسهیل طیف وسیعی از خدمات مالی کارآمد افزایش می دهد (زو، ۲۰۱۹) از طرفی باید این را در نظر گرفت که شمول مالی همانند سایر پدیده های اقتصادی تابعی از عواملی است که در یک تقسیم بندی می توان آن را به چهار گروه اقتصادی، فناوری، سیاسی و اجتماعی طبقه بندی کرد (کابا کووا و پلاکسنکف، ۲۰۱۸). شاید بتوان گفت یکی از مهمترین این عوامل تغییرات فناوری های مالی باشد که چشم انداز خدمات مالی را دگرگون ساخته است. همچنین نتایج مطالعات نشان داده که نوآوری های فناورانه به طور مستقیم بر شمول مالی اثر مثبت داشته است که از شواهد آن می توان به توسعه خدمات بانکی از جمله رشد تعداد دستگاه های خود پرداز و یا انواع کارت‌های بانکی اشاره کرد (بالونژاد نوری و شجری پور، ۱۴۰۰) فناوری مالی (فین‌تک) در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است و توجه قابل توجهی نسبت به تأثیر آن بر اقتصاد و سیستم های مالی به خود جلب کرده است. فین‌تک مدل های عملیاتی جدیدی را برای استارت آپ ها و شرکت های خدمات مالی سنتی ارائه می دهد. نوآوری های فین‌تک که در بسیاری از جنبه های مالی از قبیل مدیریت سرمایه گذاری، تامین مالی خرده فروشی، بیمه، پرداخت های عمده فروشی، افزایش سرمایه سهام و تامین اعتبار ظهور می کنند، نه تنها نوآوری ها و تحولات بانک ها را در خدمات سنتی ارتقا می دهند (لئو و همکاران، ۲۰۲۲ ؛ موریند و همکاران، ۲۰۲۲)، بلکه با آنها رقابت می کنند (آن و راو، ۲۰۲۱،پانوس و ویلسون، ۲۰۲۰) بنابراین، توسعه فین‌تک می تواند تأثیر بیشتری بر سیستم مالی داشته باشد. در رابطه با ارتباط بین فین‌تک و ثبات مالی، مطالعاتی در گذشته انجام شده است، اما نتایج این مطالعات مختلط است. با استفاده از نمونه ای از بانک‌های فهرست شده در ۸۴ کشور، فونگ و همکاران (2020) به بررسی تاثیرات متفاوت شوک فین‌تک بر ثبات مالی هنگامی که یک کشور اقدامات نظارتی فین‌تک را اجرا می کند، پرداختند. این محققان پی بردند که شوک به نوآوری های فین‌تک شکنندگی موسسات مالی را در بازارهای مالی نوظهور کاهش داده، اما شکنندگی موسسات مالی در بازارهای مالی توسعه یافته را افزایش می دهد. با این حال، این محققان به بررسی نحوه اثرات توسعه فین‌تک بر ثبات مالی بعد از چنین شوکی نپرداختند. به عبارت دیگر، آن ها بررسی نکردند که چگونه رشد مداوم فین‌تک بر ثبات مالی تاثیر خواهد گذاشت. به طور مشابه، با استفاده از داده های مربوط به36 کشور توسعه یافته و در حال توسعه، دائود و همکاران (2020) دریافتند که به طور کلی، فین‌تک ارتباط مثبتی با ثبات مالی دارد. این محققان همچنین پی بردند که فین‌تک ثبات مالی را از طریق کانال های فناوری ابری، هوش مصنوعی و فناوری داده ارتقاء می بخشد. با این حال، میزان توسعه فناوری ابری، هوش مصنوعی و فناوری داده تاحد زیادی بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه متفاوت است. در همین حال، برخی مطالعات گذشته نتایج متناقضی را نشان دادند: پانتیلوا و همکاران ( ۲۰۱۸ ) و ویوسینی (۲۰۲۰ ) بیان کردند که توسعه فین‌تک خطرات احتمالی برای سیستم مالی را افزایش خواهد داد. بنابراین، تاثیر توسعه فین‌تک بر ثبات مالی ممکن است ناهمگن باشد و بین کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته متفاوت باشد با تمرکز بر روی توسعه فین‌تک در ایران، اهداف پژوهشی اصلی ما، بررسی تاثیر توسعه فین‌تک بر ثبات مالی و نقش نظم بازار در این زمینه است. مطالعه ما به چندین طرق به منابع کمک می کند. اول، به مطالعات محدود درباره تاثیر توسعه فین‌تک بر ثبات مالی کمک خواهد کرد، تا جایی که می دانیم، این اولین مطالعه ای بوده که به بررسی توسعه فین‌تک بر ثبات مالی در سطح بانک و کشور در بازارهای نوظهور پرداخته است. این بررسی از اهمیت بالایی برخوردار است، چون ثبات سیستم بانک‌داری عامل اصلی موثر بر رشد اقتصادی، به ویژه در اقتصادهای کمتر توسعه یافته است (لوین،1997). دریافتیم که به طور کلی توسعه فین‌تک ثبات مالی را کاهش می دهد. دوم، این اولین مطالعه ای بوده که به بررسی نقش نظم بازار در کنترل تاثیر توسعه فین‌تک بر ثبات مالی پرداخته است. شواهد محکمی ارائه کردیم که نظم بازار در یک بازار نوظهور به کاهش اثرات منفی توسعه فین‌تک بر ثبات مالی کمک خواهد کرد. سوم، به منابع علمی با بررسی تاثیر توسعه فین‌تک بر ثبات مالی و همچنین نقش نظم بازار بر سطوح مختلف ثبات مالی کمک کردیم. پی بردیم که تاثیر منفی توسعه فین‌تک بالاتر بوده و نظم بازار ابزار موثرتری برای کاهش این تاثیر در بانک‌های با ثبات کمتر است. در نهایت، مطالعه ما به منابع علمی با بررسی نقش ساختار مالکیت در ارتباط بین توسعه فین‌تک، نظم بازار و ثبات مالی کمک کرد. دریافتیم که تاثیر منفی فین‌تک بر ثبات مالی هنگامی که بانک ها دارای مالکیت دولتی بالاتری هستند، قوی تر خواهد بود، اما هنگامی که بانک ها مالکیت خارجی بالاتری دارند، این تاثیر ضعیف تر خواهد بود. به طور مشابه، نظم بازار نقش مهم تری در کاهش تاثیر منفی توسعه فین‌تک بر ثبات مالی هنگامی که بانک ها دارای مالکیت دولتی بالاتری هستند، ایفاء می کند، اما هنگامی که بانک ها مالکیت خارجی بالاتری دارند، نظم بازار نقش کمتری خواهد داشت.

جهت مطالعه متن کامل مقاله کلیک کنید